Γρηγόρης ΚεντητόςΟ Αλ Καπόνε υπήρξε το απόλυτο σύμβολο του οργανωμένου εγκλήματος στις Ηνωμένες Πολιτείες. Κυρίαρχος στο Σικάγο της ποτοαπαγόρευσης, με κυκλώματα λαθρεμπορίου και βίας, έμελλε να συνδεθεί με έναν μύθο που επιμένει να ζει σχεδόν έναν αιώνα μετά: ότι χάρη σε εκείνον μπήκαν οι ημερομηνίες λήξης στα μπουκάλια του γάλακτος. Μια ιστορία που ακούγεται γοητευτική, αλλά που η πραγματικότητα σπάνια επιβεβαιώνει.
Η αφήγηση ξεκινά πάντα με ένα προσωπικό δράμα. Κάποιο παιδί της οικογένειας Καπόνε, λένε οι ιστορίες, αρρώστησε από χαλασμένο γάλα. Ο Αλ εξοργίστηκε και αποφάσισε να επιβάλει κανόνες στην αγορά. Στο πιο ρομαντικό σενάριο, πίεσε τις αρχές της πόλης, έφερε τους δημοτικούς συμβούλους στο γραφείο του και απαίτησε να μπαίνουν ημερομηνίες λήξης σε κάθε φιάλη. Όμως, όσο κι αν ακούγεται ωραίο, δεν υπάρχουν έγγραφα που να το αποδεικνύουν. Το Snopes, έπειτα από έρευνα, κατατάσσει αυτήν την ιστορία στην κατηγορία «Unproven».
Ο μύθος και η πραγματικότητα
Μετά την κατάργηση της ποτοαπαγόρευσης το 1933, ο Καπόνε έψαχνε νέες αγορές για να αξιοποιήσει τα δίκτυα και τον εξοπλισμό του. Το γάλα έμοιαζε ιδανικό: καθημερινό προϊόν, υψηλή ζήτηση και τεράστια περιθώρια κέρδους. Ο αδελφός του, ο Ραλφ, γνωστός πλέον με το παρατσούκλι «Bottles», αγόρασε το Meadowmoor Dairies και άρχισε να διανέμει γάλα στο Σικάγο σε χαμηλότερες τιμές από τους ανταγωνιστές. Εκεί κάπου ξεκίνησε και η φήμη για τις ημερομηνίες, που όμως προέρχεται κυρίως από οικογενειακές αφηγήσεις και όχι από επίσημες πηγές.
Η αλήθεια είναι ότι η εμπλοκή των Καπόνε στον χώρο του γάλακτος δεν είχε τίποτα το αθώο. Οι «Milk Wars» του Σικάγου ήταν ένας σκληρός πόλεμος συμφερόντων. Φορτηγά ανατινάζονταν, διανομείς δέχονταν επιθέσεις και τα σωματεία που έλεγχαν την αγορά αντέδρασαν βίαια στον έλεγχο της οικογένειας Καπόνε. Το ζήτημα έφτασε μέχρι το Ανώτατο Δικαστήριο το 1941, σε μια από τις πιο γνωστές υποθέσεις που συνέδεσαν τη βιομηχανία τροφίμων με οργανωμένο έγκλημα.
Στην πραγματικότητα, οι ημερομηνίες λήξης δεν είχαν καμία σχέση με τον Αλ Καπόνε. Η ιστορία της ασφάλειας του γάλακτος ξεκινά πολύ νωρίτερα, με την παστερίωση του Louis Pasteur το 1864, που έδειξε στον κόσμο ότι η θερμότητα μπορούσε να εξουδετερώσει επικίνδυνους μικροοργανισμούς. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, το γάλα άρχισε να παστεριώνεται συστηματικά από τις αρχές του 20ού αιώνα, ενώ το 1924 θεσπίστηκε το Pasteurized Milk Ordinance, που έθεσε αυστηρά πρότυπα για την παραγωγή και τη διανομή.
Οι ημερομηνίες που βλέπουμε σήμερα στα μπουκάλια εμφανίστηκαν πολύ αργότερα. Στη Βρετανία, οι πρώτες «sell-by» ετικέτες τοποθετήθηκαν από τη Marks & Spencer τη δεκαετία του ’50 και καθιερώθηκαν το 1973. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι ημερομηνίες γενικεύτηκαν στα ράφια των σούπερ μάρκετ κυρίως στη δεκαετία του ’70, περισσότερο για να εξυπηρετούν τον έλεγχο ποιότητας και τη διαχείριση αποθεμάτων, παρά για λόγους δημόσιας υγείας. Ο Καπόνε, που πέθανε το 1947, δεν είχε καμία συμμετοχή σε αυτήν την εξέλιξη.
Σήμερα, η FDA επιβάλλει υποχρεωτικές ημερομηνίες μόνο στα βρεφικά προϊόντα. Για όλα τα υπόλοιπα, οι ημερομηνίες είναι προαιρετικές, αν και οι περισσότερες εταιρείες τις χρησιμοποιούν για λόγους αξιοπιστίας. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το σύστημα είναι πιο αυστηρό, με σαφείς ενδείξεις «Use By» για την ασφάλεια και «Best Before» για την ποιότητα, ενώ στην Ιαπωνία τα προϊόντα αποσύρονται από τα ράφια μόλις πλησιάσει η ημερομηνία. Στον Καναδά και στην Ινδία ισχύουν αντίστοιχα υποχρεωτικά συστήματα.
Το εντυπωσιακό είναι πόσο κόστος δημιουργεί η σύγχυση γύρω από τις ημερομηνίες. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, κάθε οικογένεια πετάει τρόφιμα αξίας περίπου 1.300 δολαρίων τον χρόνο επειδή θεωρεί ότι έχουν λήξει, ενώ στην πραγματικότητα είναι ακόμη ασφαλή. Το USDA προωθεί πλέον την ένδειξη «Best if Used By», για να περιοριστεί η σπατάλη.
Ο μύθος του Καπόνε επιβιώνει γιατί είναι συναρπαστικός: ένας εγκληματίας που μετατρέπεται σε σωτήρα της δημόσιας υγείας. Όμως η ιστορία, όπως επιβεβαιώνουν οι ιστορικοί και οι οργανισμοί ασφάλειας τροφίμων, δείχνει ότι οι πραγματικοί ήρωες είναι οι επιστήμονες και οι νομοθέτες που έκαναν το γάλα ασφαλές για όλους.
Διαβάστε ακόμα
Το μυστήριο με το Τρίγωνο της Αλάσκας και τις χιλιάδες εξαφανίσεις
Γιατί οι αρχαίοι Έλληνες δεν έπιναν νερό όπως πίνουμε σήμερα