Γρηγόρης ΚεντητόςΤο 1659 ο Robert Hooke άρχισε να κρατά τις πρώτες συστηματικές μετρήσεις θερμοκρασίας στην Αγγλία. Κανένας δεν φαντάστηκε τότε ότι αυτές οι απλές σημειώσεις θα γίνονταν μετά από αιώνες ένας από τους πιο πολύτιμους επιστημονικούς θησαυρούς της ανθρωπότητας.
Η ιστορία ξεκίνησε πολύ νωρίτερα. Ο Γαλιλαίο Γαλιλέι είχε κατασκευάσει το πρώτο θερμόμετρο στα τέλη του 16ου αιώνα, αλλά το πραγματικό εργαλείο που άλλαξε τα πάντα ήρθε το 1714. Ο Daniel Gabriel Fahrenheit δημιούργησε το πρώτο σύγχρονο θερμόμετρο με σφραγισμένο σωλήνα.
Ο κόσμος άλλαξε όμως τον 19ο αιώνα. Εθνικοί μετεωρολογικοί οργανισμοί άρχισαν να δημιουργούν ολόκληρα δίκτυα μετεωρολογικών σταθμών σε κάθε γωνιά της Γης. Επιστήμονες και μετεωρολόγοι κρατούσαν καθημερινά ημερολόγια με τις παρατηρήσεις τους.
Το κρίσιμο έτος ήταν το 1850. Από εκείνη τη στιγμή και μετά, υπάρχουν αρκετά αξιόπιστα και συστηματικά δεδομένα από διάφορα σημεία του πλανήτη. Αυτή η ημερομηνία σηματοδοτεί την αρχή της “ιστορικής περιόδου” των μετρήσεων θερμοκρασίας. Μας επιτρέπει να συγκρίνουμε τις σύγχρονες θερμοκρασίες με το προ-βιομηχανικό επίπεδο.
Σήμερα τα δεδομένα που συλλέγουμε είναι εντυπωσιακά. Χρησιμοποιούμε χιλιάδες μετεωρολογικούς σταθμούς παγκοσμίως, δορυφόρους, πλωτά σημεία μέτρησης στους ωκεανούς και ερευνητικά κέντρα στην Ανταρκτική και την Αρκτική.
Γιατί όμως είναι τόσο κρίσιμες αυτές οι καταγραφές;
Πρώτον, τεκμηριώνουν την κλιματική αλλαγή με απόλυτη ακρίβεια. Χάρη στα ιστορικά δεδομένα, γνωρίζουμε με βεβαιότητα ότι η μέση παγκόσμια θερμοκρασία έχει αυξηθεί κατά περίπου 1,1°C από το 1850. Η αύξηση μπορεί να φαίνεται μικρή, αλλά οι επιπτώσεις είναι τεράστιες.
Δεύτερον, επιτρέπουν την πρόβλεψη του μέλλοντος. Οι μακροχρόνιες τάσεις των θερμοκρασιών βοηθούν τους επιστήμονες να δημιουργήσουν μοντέλα πρόβλεψης. Αυτά τα μοντέλα είναι απαραίτητα για την προετοιμασία κοινωνιών και οικονομιών.
Τρίτον, αποκαλύπτουν περιφερειακές διαφορές που κανένας δεν περίμενε. Η κλιματική αλλαγή δεν επηρεάζει όλες τις περιοχές του πλανήτη με τον ίδιο τρόπο. Η Αρκτική θερμαίνεται πολύ ταχύτερα από άλλες περιοχές.
Τέταρτον, συνδέουν τα ορυκτά καύσιμα με τις θερμοκρασίες. Συγκρίνοντας τις θερμοκρασίες με τις συγκεντρώσεις διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, οι επιστήμονες έχουν αποδείξει την άμεση σχέση μεταξύ των ανθρωπογενών εκπομπών και της υπερθέρμανσης του πλανήτη.
Τι δείχνουν οι πρόσφατες μετρήσεις
Οι πιο πρόσφατες καταγραφές είναι ανησυχητικές. Τα τελευταία δέκα χρόνια περιλαμβάνουν εννέα από τις δέκα θερμότερες χρονιές που έχουν καταγραφεί ποτέ. Το 2023 κατέγραψε ρεκόρ υψηλών θερμοκρασιών σε παγκόσμιο επίπεδο.
Η ταχύτητα αλλαγής επιταχύνεται επικίνδυνα. Ενώ το μεγαλύτερο μέρος της αύξησης του 1,1°C έχει συμβεί μετά τη δεκαετία του 1980, τα τελευταία χρόνια η αύξηση είναι ακόμη πιο γρήγορη.
Καύσωνες, παγετοί, ξηρασίες και πλημμύρες γίνονται πιο συχνά και πιο έντονα. Αυτό τεκμηριώνεται από τις ημερήσιες μετρήσεις θερμοκρασίας σε χιλιάδες σημεία παγκοσμίως.
Οι ωκεανοί απορροφούν περίπου 90% της επιπλέον θερμότητας που παγιδεύεται στην ατμόσφαιρα. Οι καταγραφές δείχνουν συνεχή αύξηση της θερμοκρασίας του θαλασσινού νερού, με σοβαρές επιπτώσεις στα θαλάσσια οικοσυστήματα.
Σήμερα η τεχνολογία έχει κάνει τις μετρήσεις πιο ακριβείς από ποτέ. Χρησιμοποιούμε δορυφόρους για παρακολούθηση σε πραγματικό χρόνο, αυτοματοποιημένους σταθμούς που στέλνουν δεδομένα κάθε λεπτό, και προηγμένα υπολογιστικά μοντέλα που συνδυάζουν όλες αυτές τις πληροφορίες.
Κάθε νέα μέρα δεδομένων μας βοηθά να κατανοήσουμε καλύτερα πώς αλλάζει ο πλανήτης μας. Η συστηματική καταγραφή της θερμοκρασίας που ξεκίνησε πριν από περισσότερα από 170 χρόνια, παραμένει ένας από τους πιο πολύτιμους επιστημονικούς θησαυρούς μας. Κάθε θερμόμετρο, κάθε μετεωρολογικός σταθμός, κάθε δορυφόρος συμβάλλει στην κατανόηση του μεγαλύτερου περιβαλλοντικού προκλήματος της εποχής μας.
Με πληροφορίες απο BBC News
