Γρηγόρης ΚεντητόςΣτην Ιαπωνία, το να χαθείς μπορεί να είναι επιλογή. Το johatsu —που σημαίνει «εξάτμιση»— αφορά χιλιάδες ανθρώπους που κάθε χρόνο εξαφανίζονται από τις ζωές τους χωρίς καμία ειδοποίηση. Δεν είναι μύθος, αλλά ένα σκοτεινό μυστικό μιας κοινωνίας που λατρεύει τη σιωπή και αποφεύγει τη ντροπή πάση θυσία.
Το φαινόμενο εμφανίστηκε τη δεκαετία του 1960. Τότε, οι εξαφανίσεις αφορούσαν κυρίως ανθρώπους που ήθελαν να φύγουν από γάμους χωρίς να στιγματιστούν από το διαζύγιο. Τη δεκαετία του 1990, με την «Χαμένη Δεκαετία» της οικονομικής κρίσης, το φαινόμενο γιγαντώθηκε. Salarymen που έχασαν τις δουλειές τους, άνθρωποι με βουνά χρεών, όσοι ένιωσαν ότι απέτυχαν, διάλεγαν την εξαφάνιση αντί για την κοινωνική κατακραυγή.
Σήμερα, υπολογίζεται ότι 80.000 έως 100.000 άτομα εξαφανίζονται κάθε χρόνο. Οι αστυνομικές αναφορές δείχνουν περίπου 82.000 περιπτώσεις το 2015, με τους περισσότερους να βρίσκονται ζωντανοί. Αλλά οι ειδικοί μιλούν για πολύ μεγαλύτερους αριθμούς, αφού πολλές οικογένειες αποφεύγουν να δηλώσουν την εξαφάνιση λόγω ντροπής.
Γιατί επιλέγουν την εξαφάνιση
Οι λόγοι είναι πολλοί και ριζωμένοι στην κουλτούρα της χώρας. Οικονομικές πιέσεις, χρέη από τυχερά παιχνίδια και υψηλότοκα δάνεια σπρώχνουν πολλούς να εξαφανιστούν. Η εργασιακή πίεση είναι εξίσου αδυσώπητη, με το karoshi —τον θάνατο από υπερκόπωση— να στοιχειώνει τα γραφεία.
Άλλοι φεύγουν για να γλιτώσουν από κακοποίηση, βίαιους συντρόφους ή οικογενειακές πιέσεις. Για κάποιους, η κοινωνική ντροπή μιας αποτυχίας σε εξετάσεις ή ενός διαζυγίου είναι πιο βαριά από το να αφήσουν τα πάντα πίσω. Υπάρχουν κι εκείνοι που επιλέγουν το johatsu για να αποφύγουν την αυτοκτονία, αναζητώντας μια δεύτερη αρχή.
Η εξαφάνιση δεν είναι πάντα μοναχική διαδικασία. Υπάρχουν τα λεγόμενα yonige-ya —εταιρείες που εξειδικεύονται στην «αθόρυβη διαφυγή». Με μερικές εκατοντάδες χιλιάδες γεν, μπορούν να κανονίσουν μετακόμιση μέσα σε μία νύχτα, να διαγράψουν ίχνη και να στήσουν μια νέα ζωή σε άλλη πόλη.
Οι περισσότεροι johatsu βρίσκουν καταφύγιο σε περιοχές όπως το San’ya στο Τόκιο ή το Kamagasaki στην Οσάκα. Εκεί δουλεύουν σε μεροκάματα με μετρητά, χωρίς χαρτιά, συχνά υπό την προστασία ή τον έλεγχο των yakuza.
Το τίμημα, όμως, είναι βαρύ. Οι οικογένειες μένουν πίσω με αναπάντητα ερωτήματα και ανοιχτές πληγές. Η ιαπωνική νομοθεσία προστατεύει την ιδιωτικότητα, κάνοντας τις έρευνες σχεδόν αδύνατες. Η εξαφάνιση, αντί για λύση, μετατρέπεται σε έναν σιωπηλό κύκλο πόνου.
Παρά τις προσπάθειες ευαισθητοποίησης, το johatsu παραμένει ταμπού. Ντοκιμαντέρ, όπως το «Johatsu: Into Thin Air», και βιβλία, όπως το «The Vanished» της Léna Mauger, προσπαθούν να φωτίσουν το φαινόμενο, δείχνοντας ότι πίσω από κάθε εξαφάνιση κρύβεται μια κοινωνία που δυσκολεύεται να συγχωρέσει την αδυναμία.
Το johatsu είναι ο καθρέφτης μιας χώρας που τιμωρεί την αποτυχία. Και όσο η πίεση της τελειότητας συνεχίζει να βαραίνει, οι «εξατμισμένοι» θα επιλέγουν τη σιωπή αντί για τη φωνή.
Διαβάστε ακόμα
Γιατί τα γράμματα στο πληκτρολόγιο είναι ανακατεμένα και δεν είναι με τη σειρά
Το 1951 ένα ολόκληρο χωριό βυθίστηκε στις παραισθήσεις. Τι είχε συμβεί;
Πώς οι αρχαίοι κατάσκοποι έκρυβαν μυστικά μηνύματα κάτω από τα μαλλιά