Γρηγόρης ΚεντητόςΣτους σκοτεινούς αιώνες της μεσαιωνικής Ευρώπης, η πολυτέλεια δεν μετριόταν σε διαμάντια, αλλά σε πιάτα που έμοιαζαν με μαγικές ψευδαισθήσεις. Στην κορυφή όλων, στεκόταν η πίτα με παγώνι, ένα πιάτο που δεν φτιάχτηκε ποτέ για να χορτάσει. Δημιουργήθηκε για να αφήσει τους καλεσμένους άφωνους, να αποδείξει ότι η εξουσία μπορούσε να αναστήσει ακόμα και τον θάνατο.
Η σκηνή ήταν πάντα η ίδια: μεγάλοι θόλοι, βαριές ταπισερί, κεριά που έσταζαν πάνω σε μακρόστενα τραπέζια. Στο κέντρο, ένας παγώνι με ουρά σαν βεντάλια, το κεφάλι υψωμένο, τα μάτια του άψυχα αλλά φοβερά. Μόνο που δεν ήταν ζωντανός. Ήταν σφαγμένος, μαγειρεμένος, και ξαναφορεμένος με το ίδιο του το δέρμα.
Η μακάβρια τεχνική της «ανάστασης»
Η προετοιμασία ήταν μια πραγματική ιεροτελεστία. Ο μάγειρας αφαιρούσε το δέρμα μαζί με τα φτερά προσεκτικά, σαν χειρουργός. Το κρέας ψηνόταν με πιπέρι, γαρύφαλλο, μοσχοκάρυδο και κρασί, ύστερα έκλεινε μέσα σε ζύμη. Μετά το ψήσιμο, το δέρμα τοποθετούνταν ξανά πάνω στο πουλί με μεταλλικούς σκελετούς, ώστε να σταθεί αγέρωχο στο τραπέζι.
Το αποκορύφωμα ήταν η φωτιά. Στο ράμφος έβαζαν βαμβάκι βουτηγμένο σε κάμφορα και αλκοόλ. Όταν το άναβαν, το «νεκρό» παγώνι άρχιζε να βγάζει φλόγες, σαν να ξαναζούσε. Εκείνη η στιγμή, μπροστά στα μάτια των καλεσμένων, ήταν η απόλυτη επίδειξη ισχύος.
Οι Ευρωπαίοι αριστοκράτες το έβλεπαν σαν ιερό σύμβολο. Ο παγώνι πίστευαν ότι είχε «άφθαρτη σάρκα», ένα μυθικό χαρακτηριστικό που ταίριαζε με το χριστιανικό ιδεώδες της ανάστασης. Έτσι, το πιάτο δεν ήταν μόνο φαντασμαγορία· ήταν δήλωση πίστης, δύναμης και κοινωνικού στάτους.
Στα μεγάλα συμπόσια, το θέαμα γινόταν τελετή. Στο έπος “Voeux du Paon” του 1312, περιγράφεται πως ιππότες ορκίζονταν πάνω από το παγώνι την ώρα που το πουλί «ανέπνεε» φωτιά. Η σερβίρισή του δεν γινόταν από έναν οποιονδήποτε υπηρέτη, αλλά από κυρίες αριστοκρατικής καταγωγής, συνοδευόμενες από μουσικούς. Κάθε κίνηση ήταν σκηνοθετημένη.
Όμως η αλήθεια ήταν κρυμμένη κάτω από τα φτερά. Το κρέας του παγωνιού ήταν φρικτό. Σκληρό, άγευστο, σχεδόν αδιάφορο. Οι μάγειρες προσπάθησαν να το σώσουν με καρυκεύματα, αλλά κανείς δεν το απολάμβανε. Έμεναν όλοι στο θέαμα, όχι στη γεύση. Όποιος τολμούσε να παραδεχτεί ότι δεν τρωγόταν, έθετε τον εαυτό του στο περιθώριο.
Με τον καιρό, η πίτα με παγώνι έγινε συνώνυμο υπερβολής. Στη στέψη του Ερρίκου ΣΤ’ το 1429, καταγράφηκε συνταγή με «παγώνι και πέρδικα», ένα αλλόκοτο μείγμα που έμοιαζε με φαγητό-παράσταση. Μα όταν ήρθε η γαλοπούλα από την Αμερική, όλα άλλαξαν. Οι αριστοκράτες βρήκαν ένα πουλί που είχε και όψη και γεύση. Το παγώνι ξεθώριασε, μένοντας μόνο ως θρύλος.
Σήμερα, το βρίσκουμε σε βιβλία, σε αναπαραστάσεις σε μουσεία, σε ιστορικά πειράματα όπως στο Hampton Court Palace. Όσοι το δοκίμασαν ξανά στις μέρες μας, επιβεβαίωσαν το ίδιο: το κρέας είναι αδύνατον να φαγωθεί. Κι όμως, η εμπειρία είναι συγκλονιστική, γιατί αγγίζεις κάτι που δεν είναι γαστρονομία, αλλά καθαρό θέατρο.
Η πίτα με παγώνι είναι η απόδειξη ότι η γαστρονομία δεν ήταν ποτέ μόνο τροφή. Ήταν σύμβολο, ήταν όπλο, ήταν μαγεία. Και σε αυτό το παράξενο πιάτο βλέπουμε καθαρά την ανθρώπινη ανάγκη να ξεπεράσει τα όρια, να φτιάξει ψευδαισθήσεις και να τις σερβίρει σαν πραγματικότητα.
Διαβάστε ακόμα
Γιατί οι φωτογραφίες στο Temu δεν ταιριάζουν με την πραγματικότητα
Η αληθινή ιστορία της πίτσας και ο μύθος που γέννησε τη μαργαρίτα
Το παράξενο πρωτόκολλο του Πούτιν που θυμίζει τον Στάλιν και τη μανία της απόλυτης εξουσίας
