Γρηγόρης ΚεντητόςΠριν από χιλιάδες χρόνια, πολύ πριν τα χωράφια γεμίσουν στάχυα και οι πόλεις τείχη, λιοντάρια περιφέρονταν ελεύθερα στα βουνά και τις πεδιάδες της Ελλάδας. Από τη Θράκη και τη Μακεδονία μέχρι τη Θεσσαλία και την Πελοπόννησο, το βρυχηθμό τους τον άκουγαν άνθρωποι και θεοί.
Τα πρώτα ευρήματα έρχονται από απολιθώματα ηλικίας 6.500 ετών. Στην Πίνδο και στον Όλυμπο, στους κάμπους της Θεσσαλίας, ακόμη και κοντά στις ακτές του Αιγαίου, ίχνη τους επιβεβαιώνουν πως η Ελλάδα ήταν κάποτε γη λιονταριών. Η πανίδα της χώρας θύμιζε Ασία και Αφρική, με αρπακτικά που κυριαρχούσαν σε ολόκληρο τον χώρο.
Οι αρχαίοι συγγραφείς τα γνώριζαν καλά. Ο Ηρόδοτος μιλά για αγέλες που επιτίθενται στις καμήλες του Ξέρξη καθώς ο στρατός του περνούσε τη Μακεδονία. Ο Αριστοτέλης περιγράφει τις συνήθειές τους, σημειώνοντας πως ζούσαν κυρίως ανάμεσα στον Αχελώο και τον Νέστο. Ο Ξενοφών γράφει για κυνηγετικές εξορμήσεις στα βουνά του Παγγαίου και της Πίνδου, όπου οι ντόπιοι ριψοκίνδυνοι κυνηγοί πάλευαν με θηρία.
Από σύμβολο δύναμης στην πορεία προς την εξαφάνιση
Κατά την Εποχή του Χαλκού, τα λιοντάρια γίνονται σύμβολα ισχύος και μεγαλείου. Η Πύλη των Λεόντων στις Μυκήνες και οι παραστάσεις τους σε σφραγίδες και αγγεία δείχνουν ότι οι Έλληνες δεν τα έβλεπαν μόνο από μακριά· τα ζούσαν δίπλα τους. Στη Νεμέα, ο Ηρακλής παλεύει με το ανίκητο λιοντάρι, και η εικόνα του ήρωα με τη λεοντή μένει για πάντα χαραγμένη στη μνήμη του ελληνικού πολιτισμού.
Η εξαφάνιση ξεκινά αργά. Στην Πελοπόννησο τα λιοντάρια χάνονται γύρω στο 1000 π.Χ., στην Κεντρική Ελλάδα μερικούς αιώνες αργότερα, και στη Μακεδονία αντέχουν μέχρι τον 1ο αιώνα μ.Χ.. Η τελευταία αναφορά έρχεται από τη Θράκη τον 2ο αιώνα μ.Χ., λίγο πριν το είδος σβήσει οριστικά από τον ελληνικό χώρο.
Η αιτία είναι ο άνθρωπος. Ανεξέλεγκτο κυνήγι για δέρματα και τρόπαια, αιχμαλώτιση για τις ρωμαϊκές αρένες και καταστροφή των οικοτόπων τους. Χιλιάδες ζώα αιχμαλωτίζονται και μεταφέρονται στις Ρώμης για μονομαχίες στο Κολοσσαίο. Όσα απομένουν περιορίζονται σε μικρούς πληθυσμούς, ανήμπορους να ανακάμψουν.
Η κλιματική αλλαγή της εποχής επιδεινώνει την κατάσταση. Η μείωση των μεγάλων θηραμάτων, η αποψίλωση των δασών και η επέκταση των καλλιεργειών συρρικνώνουν το φυσικό τους περιβάλλον. Σταδιακά, οι βρυχηθμοί τους σβήνουν και η σιωπή καλύπτει τα ελληνικά βουνά.
Τα λιοντάρια της Ελλάδας ήταν συγγενικά με τα ασιατικά λιοντάρια, αυτά που επιβιώνουν σήμερα στο δάσος Gir της Ινδίας. Ήταν λίγο μικρότερα από τα αφρικανικά, με πιο κοντή χαίτη και πιο λεπτό κορμί, ιδανικά για τα μεσογειακά τοπία της αρχαιότητας.
Η επιρροή τους διατρέχει κάθε πτυχή του ελληνικού πολιτισμού. Από τον Λέοντα της Χαιρώνειας έως την Οδό των Λεόντων στη Δήλο, από τα νομίσματα των αρχαίων πόλεων έως τα ονόματα ηγετών όπως ο Λεωνίδας, η δύναμη του λιονταριού έγινε μέρος της ταυτότητας ενός λαού.
Σήμερα, η ιστορία τους διδάσκει. Μικροί πληθυσμοί που πιέζονται από τον άνθρωπο και τις αλλαγές στο περιβάλλον καταρρέουν. Το ίδιο συμβαίνει και τώρα στην Αφρική και την Ασία, όπου λιγότερα από 50.000 λιοντάρια επιβιώνουν, και μόλις 650 στην Ινδία. Η αρχαία Ελλάδα είναι υπενθύμιση ότι χωρίς προστασία, η απώλεια μπορεί να γίνει οριστική.
Οι ανασκαφές, οι γενετικές μελέτες και οι αρχαίες πηγές συνεχίζουν να φωτίζουν τη συναρπαστική ιστορία τους. Και όσο οι μύθοι τους παραμένουν ζωντανοί, κάθε βρυχηθμός στις σελίδες της Ιστορίας θυμίζει ότι κάποτε η Ελλάδα αντηχούσε από τη φωνή του βασιλιά της άγριας φύσης.
Διαβάστε ακόμα
Πώς το ροζ έγινε το χρώμα των κοριτσιών και το γαλάζιο των αγοριών
Το DNA που αποκάλυψε την αλήθεια για την Αναστασία και έβαλε τέλος στον μύθο των Ρομανόφ
