Ηλικιωμένοι και τεχνητή νοημοσύνη αποτελούν σήμερα δύο κόσμους που δύσκολα συναντιούνται. Η τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι πια μια μακρινή ιδέα αλλά μια καθημερινή πραγματικότητα που απλώνεται παντού. Μπαίνει στα σπίτια, στα νοσοκομεία, στις υπηρεσίες, στους λογαριασμούς μας. Όμως την ίδια στιγμή ένας μεγάλος αριθμός ανθρώπων κυρίως ηλικιωμένοι μένει πίσω. Όχι επειδή το επιλέγει αλλά γιατί ο κόσμος αλλάζει με ρυθμό που δεν προλαβαίνουν να ακολουθήσουν. Οι οθόνες έγιναν οι νέες πόρτες του κόσμου και για πολλούς είναι πόρτες που δεν ανοίγουν.
Για έναν άνθρωπο ογδόντα ετών που μεγάλωσε με χαρτί και μολύβι η νέα εποχή μοιάζει ξένη. Τράπεζες χωρίς υπαλλήλους νοσοκομεία που ζητούν να κλείσεις ραντεβού μέσω διαδικτύου και επιδόματα που εκδίδονται αποκλειστικά από ψηφιακές πλατφόρμες. Για τους νεότερους αυτά είναι φυσιολογικά βήματα σε μια οθόνη. Για τους μεγαλύτερους είναι ένας αόρατος τοίχος που υψώνεται ανάμεσα σε εκείνους και στον κόσμο που γνώριζαν.
Οι περισσότεροι ηλικιωμένοι δεν απορρίπτουν την τεχνολογία αλλά τη φοβούνται. Φοβούνται να πατήσουν το λάθος κουμπί να χαθούν στα μενού ή να εξαπατηθούν. Η ανασφάλεια τους κρατά μακριά από υπηρεσίες που θα μπορούσαν να τους βοηθήσουν. Έτσι η τεχνητή νοημοσύνη που υπόσχεται ευκολία καταλήγει για αυτούς να σημαίνει εμπόδιο.
Ηλικιωμένοι και τεχνητή νοημοσύνη, η νέα μορφή αποκλεισμού
Ο ψηφιακός κόσμος δεν αποκλείει μόνο όσους δεν έχουν υπολογιστή αλλά και όσους δεν κατανοούν τη λογική του. Οι ηλικιωμένοι δυσκολεύονται να εμπιστευτούν μια μηχανή που «μιλά» χωρίς να είναι άνθρωπος. Οι φωνητικοί βοηθοί και οι αυτοματοποιημένες απαντήσεις τους δημιουργούν αμηχανία και φόβο. Η συναλλαγή με έναν αλγόριθμο δεν έχει χαμόγελο ούτε κατανόηση και αυτό κάνει πολλούς να νιώθουν μόνοι μέσα σε έναν κόσμο υπερσυνδεδεμένο.
Όσοι μένουν εκτός ψηφιακού κύματος μένουν και εκτός κοινωνικής ζωής. Δεν βλέπουν τα εγγόνια σε βιντεοκλήσεις δεν συμμετέχουν σε ομάδες δεν λαμβάνουν ενημερώσεις. Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να δημιουργεί ευκαιρίες επικοινωνίας αλλά για όσους δεν την κατανοούν γίνεται πηγή μοναξιάς. Η τεχνολογική πρόοδος δεν είναι ίση για όλους και το χάσμα ανάμεσα στις γενιές μεγαλώνει.
Ταυτόχρονα αυξάνονται οι κίνδυνοι. Οι φωνητικές απάτες και τα ψεύτικα βίντεο που μιμούνται ανθρώπους κάνουν την εξαπάτηση ευκολότερη. Ένα τηλεφώνημα που μοιάζει να προέρχεται από συγγενή μπορεί να οδηγήσει έναν ηλικιωμένο να δώσει στοιχεία ή κωδικούς. Οι εγκληματίες εκμεταλλεύονται την εμπιστοσύνη και την αδυναμία τους να ξεχωρίσουν το αληθινό από το ψεύτικο.
Πιο ευάλωτοι είναι όσοι ζουν μόνοι ή σε απομονωμένα μέρη χωρίς βοήθεια από οικογένεια. Άνθρωποι με προβλήματα μνήμης ή όρασης που δυσκολεύονται να ακολουθήσουν τα βήματα μιας εφαρμογής. Μετανάστες μεγαλύτερης ηλικίας που δεν καταλαβαίνουν τη γλώσσα των οδηγιών. Το ψηφιακό κράτος υπόσχεται ευκολία αλλά για πολλούς μοιάζει με λαβύρινθο.
Οι λύσεις που μπορούν να ενώσουν τις γενιές
Η εκπαίδευση είναι το πιο ισχυρό εργαλείο. Μαθήματα σε μικρές ομάδες με απλή γλώσσα και πρακτικά παραδείγματα μπορούν να αλλάξουν τη σχέση των ηλικιωμένων με την τεχνολογία. Οι εθελοντές στα ΚΑΠΗ και στις δημοτικές βιβλιοθήκες δείχνουν ξανά και ξανά τα βήματα χωρίς πίεση. Το πρόγραμμα του ΟΟΣΑ για την ψηφιακή ένταξη δείχνει ότι η υπομονή και η απλότητα φέρνουν αποτέλεσμα.
Η ίδια η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να γίνει σύμμαχος. Ρομποτικοί βοηθοί που θυμίζουν φάρμακα φωνητικοί οδηγοί που μιλούν καθαρά ελληνικά εφαρμογές με μεγάλα γράμματα και σταθερή διάταξη. Όταν ο σχεδιασμός λαμβάνει υπόψη την ηλικία η τεχνολογία γίνεται φιλική. Αντί να φοβίζει μπορεί να προσφέρει ανεξαρτησία και ασφάλεια.
Η κοινωνία όμως πρέπει να κρατήσει ανοιχτή και την πόρτα του ανθρώπου. Κάθε υπηρεσία πρέπει να δίνει τη δυνατότητα για ανθρώπινη επαφή χωρίς χρέωση και χωρίς αναμονή. Η πρόοδος δεν πρέπει να σημαίνει αποκλεισμό. Το Must Readθεωρεί οτι η πραγματική καινοτομία είναι αυτή που δεν αφήνει κανέναν πίσω.
Οι ηλικιωμένοι έχτισαν τον κόσμο που σήμερα αυτοματοποιείται. Οφείλουμε να τους δώσουμε χώρο και χρόνο να προσαρμοστούν. Με σωστή εκπαίδευση, προσβάσιμα εργαλεία και ανθρώπινη παρουσία η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να γίνει γέφυρα ανάμεσα στις γενιές και όχι φράγμα. Το μέλλον δεν πρέπει να τους φοβίζει πρέπει να τους χωρά.
