Το 1874 η Ελλάδα έβραζε από πολιτική αστάθεια. Οι κυβερνήσεις έπεφταν η μία μετά την άλλη, οι υπουργοί διορίζονταν από το παλάτι και οι βουλευτές υπάκουαν όχι στον λαό αλλά στον βασιλιά. Μέσα σε αυτό το σκηνικό, ένας νέος πολιτικός, ο Χαρίλαος Τρικούπης, αποφάσισε να μην σωπάσει.
Πήρε την πένα του και δημοσίευσε στην εφημερίδα «Καιροί» ένα άρθρο με τίτλο «Τις πταίει;». Το κείμενο αυτό δεν ήταν ένα απλό πολιτικό σχόλιο. Ήταν καταγγελία και κάλεσμα σε αλλαγή. Ο Τρικούπης κατηγόρησε ανοιχτά τον βασιλιά Γεώργιο Α΄ ότι παραβιάζει το Σύνταγμα διορίζοντας κυβερνήσεις χωρίς την εμπιστοσύνη της Βουλής. Ζήτησε κάτι επαναστατικό για την εποχή: να κυβερνά αυτός που έχει τη δεδηλωμένη εμπιστοσύνη των βουλευτών.
Η Ελλάδα δεν είχε ξαναδεί τέτοια πρόκληση απέναντι στο στέμμα. Το άρθρο συζητήθηκε σε καφενεία, σε πλατείες, σε στρατώνες. Ο κόσμος το διάβαζε ψιθυριστά, σαν προκήρυξη. Ο Τρικούπης συνελήφθη, αλλά είχε ήδη κερδίσει κάτι πιο σημαντικό από την ελευθερία του· την προσοχή της χώρας.
Από το άρθρο στην εξουσία και από την ελπίδα στην πτώχευση
Λίγο μετά, ο ίδιος ο βασιλιάς κατάλαβε πως δεν μπορούσε να αγνοήσει τη φωνή του λαού. Ο Χαρίλαος Τρικούπης διορίστηκε πρωθυπουργός και μέσα σε έναν χρόνο εκλέχθηκε με καθαρή πλειοψηφία. Η φράση του «Η αρχή της δεδηλωμένης πρέπει να καθιερωθεί» έγινε νόμος και άλλαξε για πάντα το ελληνικό πολίτευμα. Ήταν η πρώτη φορά που ένας άνθρωπος έγινε πρωθυπουργός επειδή τόλμησε να γράψει την αλήθεια.
Η διακυβέρνησή του σημαδεύτηκε από έργα και προόδους. Κατασκευές δρόμων, σιδηροδρόμων, γεφυρών και λιμανιών. Εισήγαγε νέες πολιτικές δομές, επιδίωξε τον εκσυγχρονισμό και άνοιξε τον δρόμο για μια πιο ευρωπαϊκή Ελλάδα. Όμως η ανάπτυξη είχε τίμημα. Τα δάνεια που πήρε για να χρηματοδοτήσει το όραμά του άρχισαν να πνίγουν την οικονομία.
Το 1893, στο βήμα της Βουλής, ο Τρικούπης αναγκάστηκε να πει τις λέξεις που θα τον ακολουθούσαν για πάντα. «Δυστυχώς επτωχεύσαμεν». Η φράση αυτή έγινε σύμβολο αποτυχίας, αλλά και έντιμης παραδοχής. Είπε την αλήθεια, όπως πάντα. Δεν κρύφτηκε, δεν κατηγόρησε άλλους. Ανέλαβε την ευθύνη, όπως είχε κάνει και όταν έγραψε το άρθρο του είκοσι χρόνια πριν.
Ο Τρικούπης πέθανε το 1896 στο Κάννες, μα άφησε πίσω του έναν πολιτισμό που χρωστά πολλά στο θάρρος του. Ήταν ο άνθρωπος που τόλμησε να γράψει ενάντια στον βασιλιά και να κυβερνήσει μια Ελλάδα που ακόμα μάθαινε να στέκεται στα πόδια της.
