Γρηγόρης ΚεντητόςΣαν σήμερα, 3 Οκτωβρίου του 1898, ένας δάσκαλος πέθαινε αθόρυβα στην Αθήνα. Τον έλεγαν Βλάσιο Σκορδέλη. Στην εποχή του δεν ήταν διάσημος πολιτικός ούτε στρατηγός. Ήταν ένας άνθρωπος της τάξης, της κιμωλίας και των βιβλίων. Όμως σε εκείνον χρωστάει πολλά η ελληνική παιδεία σε μια περιοχή όπου η ιστορία έβραζε.
Γεννήθηκε το 1835 στη Στενήμαχο, σημερινό Ασένοβγκραντ της Βουλγαρίας. Ένας τόπος που άλλαζε ταυτότητες πιο συχνά απ’ ό,τι τα ρούχα του. Από παιδί έδειξε έφεση στα γράμματα και έφτασε μέχρι την Αθήνα για να σπουδάσει παιδαγωγικά. Δεν έμεινε όμως μόνο εκεί. Πήγε στη Λειψία, διδάχτηκε τις νέες μεθόδους και γύρισε πίσω με όπλο του τη γνώση.
Στη Φιλιππούπολη ανέλαβε σχολεία, βιβλιοθήκες, προγράμματα. Έφτιαξε έναν ιστό παιδείας που δεν ήταν απλά μάθημα γλώσσας ή ιστορίας. Ήταν ταυτότητα. Σε μια εποχή που οι Βούλγαροι διεκδικούσαν δικό τους πατριαρχείο και οι κοινότητες σπαράσσονταν, εκείνος πίστευε ότι αν δώσεις στους νέους μια γερή παιδεία, θα κρατήσεις και την ψυχή του τόπου.
Το 1868 η ελληνική κοινότητα τον έστειλε στην Κωνσταντινούπολη. Δάσκαλος, ξαφνικά εκπρόσωπος σε δύσκολες διαπραγματεύσεις με Οθωμανούς και Βουλγάρους. Έγραψε άρθρα, τύπωσε περιοδικά, ενημέρωσε το εξωτερικό. Έγινε κάτι σαν «σιωπηλός διπλωμάτης» της εκπαίδευσης. Δεν κρατούσε λόγχες, κρατούσε επιχειρήματα. Και πολλές φορές αυτά έπιασαν περισσότερο τόπο.
Όταν επέστρεψε, δεν έμεινε στα λόγια. Δημιούργησε τον Σύλλογο Φιλομούσων, ενίσχυσε βιβλιοθήκες, στήριξε δασκάλους. Με τη βοήθεια του μεγάλου ευεργέτη Γεωργίου Ζαρίφη, ανέλαβε το Ζαρίφειο Διδασκαλείο στη Φιλιππούπολη. Εκεί δεν δίδασκε μόνο μαθητές. Έφτιαχνε δασκάλους που θα δίδασκαν άλλους δασκάλους. Ένας πολλαπλασιαστής. Το 1880 μετακόμισε στην Ελλάδα. Στην Τρίπολη πρώτα και στην Αθήνα μετά, ίδρυσε Παρθεναγωγείο. Εκεί πέρασε τα τελευταία χρόνια της ζωής του. Μαθήματα σε κορίτσια σε μια κοινωνία που ακόμα δυσκολευόταν να τα δει ισότιμα. Αυτό από μόνο του δείχνει ότι ο Σκορδέλης είχε βλέμμα πιο μπροστά από την εποχή του.
Τα γραπτά του ήταν εργαλεία δουλειάς. Ο «Διδασκαλικός Οδηγός», το «Ημερολόγιον Δημοδιδασκάλου», οι «Θρακικαί Μελέται». Δεν ήταν θεωρίες για τους λίγους, ήταν καθημερινά βοηθήματα για τους πολλούς. Αν τα διαβάσεις σήμερα, μοιάζουν με manuals που φτιάχνουν δομή σε ένα σχολείο. Γιατί να μας νοιάζει σήμερα ο Σκορδέλης; Γιατί δείχνει ότι η παιδεία μπορεί να είναι πράξη αντίστασης. Δεν ήταν ρομαντικός, ήταν πρακτικός. Ήξερε πως αν θέλεις να κρατήσεις μια ταυτότητα σε εποχές κρίσης, δεν την φωνάζεις, την διδάσκεις. Την κάνεις μάθημα, βιβλιοθήκη, κανόνα στο σχολείο. Και αυτό είναι μάθημα διαχρονικό.
