Γρηγόρης ΚεντητόςΣτα χαρακώματα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, οι στρατιώτες πάλευαν όχι μόνο με τις σφαίρες, αλλά και με τις μολύνσεις. Τα αντιβιοτικά ήταν άγνωστα και κάθε πληγή μπορούσε να γίνει θανατηφόρα. Κι όμως, κάποιοι γύριζαν ζωντανοί χάρη σε ένα θαύμα της φύσης: τις προνύμφες.
Από τους Αβορίγινες της Αυστραλίας και τους Μάγια της Κεντρικής Αμερικής, που εδώ και αιώνες γνώριζαν ότι τα σκουλήκια καθαρίζουν τα τραύματα, μέχρι τον Larrey, τον γιατρό του Ναπολέοντα, η ιστορία είχε ήδη δείξει την απλή, αλλά σωτήρια δύναμη της φύσης.
Στον Αμερικανικό Εμφύλιο, ο χειρουργός John Forney Zacharias άρχισε να χρησιμοποιεί σκόπιμα σκουλήκια στα τραύματα. «Καθάριζαν μέσα σε μια μέρα καλύτερα από οποιοδήποτε εργαλείο» έγραψε. Ήταν η αρχή μιας ανατροπής.
Από τα χαρακώματα του Α΄ Παγκοσμίου στη σύγχρονη ιατρική
Το 1917, στον Α΄ Παγκόσμιο, ο William S. Baer παρατήρησε δύο στρατιώτες που είχαν μείνει μέρες στο πεδίο της μάχης, γεμάτοι προνύμφες. Οι πληγές τους ήταν καθαρές, χωρίς σήψη. Η παρατήρηση αυτή γέννησε μια ιδέα που έσωσε αμέτρητους. Στα χρόνια που ακολούθησαν, πάνω από 300 νοσοκομεία στις ΗΠΑ εφάρμοσαν τη μέθοδο, με τη βιομηχανική παραγωγή αποστειρωμένων προνυμφών από τη Lederle Laboratories.
Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, στα στρατιωτικά νοσοκομεία, η θεραπεία με προνύμφες αποδείχθηκε σωτήρια. Χιλιάδες στρατιώτες απέφυγαν ακρωτηριασμούς, ενώ οι αναφορές δείχνουν ποσοστά επιτυχίας που άγγιζαν το 90% σε περιπτώσεις γάγγραινας.
Με την εμφάνιση της πενικιλίνης, η μέθοδος υποχώρησε. Όμως σε απομονωμένα μέτωπα, από την Αφρική μέχρι τον Ειρηνικό, οι γιατροί συνέχισαν να χρησιμοποιούν τις προνύμφες όταν δεν είχαν άλλη επιλογή. Κάθε στρατιώτης που έβγαινε ζωντανός ήταν απόδειξη της δύναμής τους.
Πώς λειτουργεί η θεραπεία
Οι προνύμφες της Lucilia sericata εκκρίνουν ένζυμα που διαλύουν τον νεκρό ιστό χωρίς να αγγίζουν τον υγιή. Ταυτόχρονα, απελευθερώνουν ουσίες με αντιβακτηριακή δράση, ακόμα και ενάντια σε ανθεκτικά στελέχη όπως ο MRSA. Η διαδικασία ονομάζεται debridement και είναι απόλυτα φυσική, γρήγορη και ακριβής.
Στη δεκαετία του 2000, η μέθοδος επέστρεψε δυναμικά. Το FDA ενέκρινε τις «Medical Maggots™» το 2004, και σήμερα η θεραπεία εφαρμόζεται σε πάνω από 30 χώρες, από το NHS στη Βρετανία μέχρι την Ιαπωνία και το Ισραήλ. Χρησιμοποιείται για χρόνιες πληγές, διαβητικά έλκη και λοιμώξεις που δεν ανταποκρίνονται στα αντιβιοτικά.
Η διαδικασία είναι ελεγχόμενη: 5–8 προνύμφες ανά τετραγωνικό εκατοστό, τοποθετημένες σε ανοιχτή ή κλειστή σακούλα για 48–72 ώρες. Μέσα σε μία ή δύο μέρες, το τραύμα καθαρίζει και ξεκινά η επούλωση.
Η κληρονομιά και το μέλλον
Μελέτες και μετα-αναλύσεις επιβεβαιώνουν την αποτελεσματικότητα της μεθόδου στο καθάρισμα πληγών και στη μείωση της μόλυνσης. Οι γιατροί μιλούν για μια λύση χαμηλού κόστους και υψηλής αποτελεσματικότητας, ιδανική στην εποχή της αντιμικροβιακής αντοχής.
Από τους προμαχώνες του Βερντέν μέχρι τα σύγχρονα νοσοκομεία, η θεραπεία με σκουλήκια απέδειξε ότι η φύση κρατά μυστικά που η ιατρική ακόμη ανακαλύπτει. Και η εικόνα του στρατιώτη που σώθηκε από μια χούφτα μικροσκοπικά πλάσματα παραμένει η πιο δυνατή υπενθύμιση.
Διαβάστε ακόμα
Τα λιοντάρια που κυριαρχούσαν στην Ελλάδα για χιλιάδες χρόνια πριν εξαφανιστούν
Πώς το ροζ έγινε το χρώμα των κοριτσιών και το γαλάζιο των αγοριών
Το DNA που αποκάλυψε την αλήθεια για την Αναστασία και έβαλε τέλος στον μύθο των Ρομανόφ
