Γρηγόρης ΚεντητόςΗ Μαριάμ Σουλακιώτη, γνωστή και ως ηγουμένη Μαριάμ, αποτελεί μια από τις πιο αμφιλεγόμενες μορφές στην ιστορία του ελληνικού μοναχισμού. Η δράση της συνδέθηκε με κακομεταχείριση, οικονομική εκμετάλλευση και ακόμη και τον θάνατο πολλών από τους ακολούθους της, γεγονός που καθιστά το όνομά της συνώνυμο του τρόμου. Η Σουλακιώτη ανήκε στο παλαιοημερολογίτικο κίνημα – ένα τμήμα της Ελληνικής Εκκλησίας που αποσχίστηκε από την επίσημη Ορθόδοξη Εκκλησία μετά την εισαγωγή του νέου ημερολογίου το 1924, διατηρώντας το παλιό ημερολόγιο και ακολουθώντας δικές του αρχές. Η επιρροή που απέκτησε μέσα σε αυτή την απομονωμένη θρησκευτική κοινότητα τής έδωσε τη δυνατότητα να ελέγχει απόλυτα τους πιστούς που την περιστοίχιζαν. Σταδιακά, γύρω της δημιουργήθηκε μια κλειστή κοινότητα, αυστηρά ελεγχόμενη, όπου ο φόβος και η απόλυτη υποταγή κυριαρχούσαν.
Από την Επιρροή στην Απόλυτη Εξουσία
Η Σουλακιώτη κατάφερε να ιδρύσει και να διαμορφώσει έναν απομονωμένο χώρο λατρείας – τη Μονή Παναγίας Πευκοβουνογιάτρισσας στην Κερατέα – όπου οι ακολούθοι της προσέρχονταν αναζητώντας πνευματική καθοδήγηση. Εκείνη, όμως, απαίτησε και πέτυχε την απόλυτη υπακοή τους. Κάθε εντολή της εκτελούνταν χωρίς αμφισβήτηση, και η ίδια καθιερώθηκε ως αδιαμφισβήτητη αρχηγός. Η αυστηρή πειθαρχία που επέβαλλε και η σκληρή συμπεριφορά της προς τους μοναχούς και τους λαϊκούς ακολούθους της είχαν ως αποτέλεσμα να την τρέμουν και να εξαρτώνται πλήρως από εκείνη. Ο φόβος της θείας τιμωρίας και η προσδοκία της «σωτηρίας» μέσα από την κοινότητα την οποία είχε χτίσει η ηγουμένη Μαριάμ, οδήγησαν πολλούς πιστούς σε απόλυτη υποταγή. Δεν ήταν λίγοι εκείνοι που, προκειμένου να παραμείνουν υπό την προστασία της και να θεωρούνται μέλη της «εκλεκτής» ομάδας της, κατέληγαν να παραχωρούν κάθε πτυχή της ζωής τους – ακόμη και την περιουσία τους – στην απόλυτη εξουσία της.
Οικονομική Εκμετάλλευση και Κληρονομιές
Μία από τις πιο σκοτεινές πτυχές της δράσης της ηγουμένης Μαριάμ ήταν η οικονομική εκμετάλλευση των ακολούθων της. Η Σουλακιώτη φέρεται να χρησιμοποίησε το κύρος και τη θέση της για να αποσπάσει συστηματικά τις περιουσίες και τα χρήματα των πιστών της. Οι αφοσιωμένοι οπαδοί της δεν πρόσφεραν μόνο την πίστη και την υπακοή τους – συχνά εξαναγκάζονταν, άμεσα ή έμμεσα, να παραχωρήσουν ακίνητα, τραπεζικές καταθέσεις, κοσμήματα και οικογενειακά κειμήλια στη μονή. Η υπόσχεση που τους δινόταν ήταν ότι έτσι θα εξασφάλιζαν την πνευματική τους σωτηρία και την εύνοια της ηγουμένης. Μέσω αυτής της τακτικής, η Μαριάμ Σουλακιώτη συγκέντρωσε τεράστια οικονομική δύναμη και έλεγχο. Υπολογίζεται ότι δεκάδες – αν όχι εκατοντάδες – περιουσίες πέρασαν στα χέρια του μοναστηριού της, μετατρέποντάς το σε μια ασυνήθιστα πλούσια μονή για τα δεδομένα της εποχής. Την ίδια στιγμή, η κοινότητα γύρω της παραδινόταν ολοένα και περισσότερο στην κυριαρχία της, χωρίς καμία δυνατότητα αμφισβήτησης: η οικονομική εξάρτηση των πιστών από το μοναστήρι έδενε ακόμη πιο σφιχτά τα δεσμά της υποταγής τους.
Καταγγελίες για Βασανιστήρια και Θανάτους
Οι συνθήκες διαβίωσης στη μονή της Κερατέας υπό την ηγεσία της Σουλακιώτη ήταν όχι μόνο ασκητικά αυστηρές, αλλά συχνά απάνθρωπες. Πολλοί από τους ακολούθους της ζούσαν υπό εξαιρετικά δύσκολες και απομονωμένες συνθήκες, με την καθημερινότητά τους να χαρακτηρίζεται από αδυσώπητη πειθαρχία, σωματική καταπόνηση και ακραίες στερήσεις. Πρώην μέλη της κοινότητας κατήγγειλαν αργότερα ότι βίωσαν στο μοναστήρι σωματική κακομεταχείριση, λιμοκτονία και τιμωρίες που άγγιζαν τα όρια του βασανισμού. Οι μαρτυρίες που ήρθαν στο φως μετά τη σύλληψη της ηγουμένης προκάλεσαν σοκ στο πανελλήνιο: μια μοναχή, η Θεοδότη, ξυλοκοπήθηκε μέχρι θανάτου. Μια άλλη γυναίκα, φυματική και εξασθενημένη, επειδή προσπάθησε να αποδράσει, κλείστηκε σε ένα ανήλιο κελί για έξι μήνες με ελάχιστο φαγητό – τρεφόμενη μόνο με κουκούτσια ελιάς και φλούδες κρεμμυδιών – μέχρι που υπέκυψε. Ένα ηλικιωμένο ζευγάρι που είχε παραχωρήσει όλη του την περιουσία στη μονή βρέθηκε αργότερα νεκρό από ασιτία.
Το ακριβές τίμημα σε ανθρώπινες ζωές παραμένει ασαφές. Εκτιμήσεις μιλούν για 27 δολοφονίες μέσω κακοποίησης και περίπου 150 θανάτους από αμέλεια ή ασθένειες όπως η φυματίωση. Κάποιες πηγές ανέβασαν τον αριθμό στα 177 θύματα. Άλλοι υπαινίχθηκαν ακόμη περισσότερα.
Η Δίκη και η Καταδίκη
Το 1950 οι φήμες έφεραν τις αρχές στη μονή. Σε νυχτερινή έφοδο 80 αστυνομικοί βρήκαν 36 παιδιά και δεκάδες εξαθλιωμένες γυναίκες. Η Σουλακιώτη και οι συνεργάτες της συνελήφθησαν. Η δίκη το 1951 και οι νέες κατηγορίες το 1953 αποκάλυψαν το μέγεθος της φρίκης: απάτες, εκβιασμοί, βασανιστήρια, ανθρωποκτονίες. Οι καταθέσεις θυμάτων συγκλόνισαν τη χώρα.
Η Σουλακιώτη καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη. Το 1954, λιγότερο από έναν χρόνο μετά, πέθανε στις φυλακές Αβέρωφ σε ηλικία 71 ετών.
Μια Αμφιλεγόμενη Κληρονομιά
Παρά την καταδίκη, παρέμεινε για κάποιους αγιοποιημένη. Υποστηρικτές τη θεωρούσαν θύμα συκοφαντίας. Στους κόλπους των παλαιοημερολογιτών τιμήθηκε ως «Αγία Μαριάμ της Κερατέας». Για τους ιστορικούς όμως, η εικόνα είναι ξεκάθαρη: μια γυναίκα που καταχράστηκε τη θρησκευτική εξουσία της οδηγώντας δεκάδες ανθρώπους στον θάνατο.
Η ιστορία της παραμένει ένα σκοτεινό κεφάλαιο, ζωντανό ακόμη στη μνήμη, που μας θυμίζει πού μπορεί να οδηγήσει η κατάχρηση εξουσίας πίσω από τον μανδύα της πίστης.
Διαβάστε ακόμα
Ροδόπη, η Ελληνίδα που έγινε η πρώτη Σταχτοπούτα στον κόσμο
Τι είναι αυτό το τίναγμα που σε ξυπνάει την ώρα που πας να κοιμηθείς