Γρηγόρης ΚεντητόςΣτους λιθόστρωτους δρόμους της Ευρώπης και της Ελλάδας, τα παλιά φαρμακεία ήταν σκηνές μυστηρίου. Ξύλινα ράφια, γυάλες και η μυρωδιά από βότανα, ρητίνες, μπαχαρικά και αποστάγματα υποδέχονταν τον επισκέπτη. Κάθε ράφι έκρυβε ιστορίες, κάθε φιάλη υποσχόταν μια λύση.
Στις προθήκες τους δεν υπήρχαν μόνο γιατροσόφια. Υπήρχαν σκόνες από μούμιες, αποξηραμένες ρίζες, σκόνες από πολύτιμους λίθους και βάμματα από μακρινές αγορές. Οι φαρμακοποιοί, μισοί επιστήμονες και μισοί αλχημιστές, συνέθεταν μείγματα που έμοιαζαν με τελετουργία.
Οι πελάτες έμπαιναν με δέος. Άλλοι ζητούσαν γιατρικά για πυρετούς και πληγές, άλλοι αρώματα και καλλυντικά που υπόσχονταν νεότητα. Τα φίλτρα αγάπης και τα «τυχερά» μείγματα έδειχναν πόσο λεπτή ήταν η γραμμή ανάμεσα στην επιστήμη και τη δεισιδαιμονία.
Η προμήθεια ήταν διεθνής. Έβρισκες ρίζες από το Περού, ρητίνες από τον Καύκασο και σπάνιους λίθους από την Ανατολή. Καραβάνια και εμπορικοί στόλοι έφερναν υλικά που έδιναν στα φαρμακεία αίγλη εξωτική και γοητευτική.
Στην Ελλάδα, από την Κέρκυρα μέχρι τη Σμύρνη, τα φαρμακεία έγιναν στέκια γνώσης. Οι φαρμακοποιοί κρατούσαν καλλιγραφικά κατάστιχα με συνταγές και παρατηρήσεις· εκεί μπήκαν τα θεμέλια της νεότερης φαρμακευτικής και της τοπικής κοινωνικής ζωής.
Όταν η αλχημεία συνάντησε την επιστήμη
Στα εργαστήρια, το θυμάρι, ο κρόκος, η αψιθιά και το δεντρολίβανο ανακατεύονταν με σκόνες μετάλλων και αποστάγματα εξωτικών φυτών. Η παρασκευή ήταν ιεροτελεστία, με σταγόνες που μετρούνταν προσεκτικά και δοσολογίες που περνούσαν μυστικά από γενιά σε γενιά.
Η ομορφιά ήταν επίσης εμπορική δύναμη. Αρώματα από τριαντάφυλλο και γιασεμί, κρέμες με μέλι και κερί, λευκαντικά προσώπου· προϊόντα που έκαναν τις βιτρίνες να λάμπουν. Η φροντίδα του σώματος παρουσιαζόταν ως μια άλλη μορφή «θεραπείας».
Ήρθε όμως η στροφή. Η ανακάλυψη της μορφίνης, της κινίνης και άλλων δραστικών ουσιών έφερε τυποποίηση, έλεγχο ποιότητας και κανονισμούς. Τα μυστικά φίλτρα υποχώρησαν μπροστά στα ελεγμένα σκευάσματα, χωρίς να χαθεί η μνήμη των παλιών πρακτικών.
Σήμερα, ορισμένα φαρμακεία σώζονται ως μουσεία. Ξύλινοι πάγκοι, γυάλες με κιτρινισμένες ετικέτες, χειρόγραφα τετράδια με συνταγές. Μια ατμόσφαιρα που θυμίζει ότι η περιέργεια και η εμπειρία ήταν πάντα οι αληθινές πρώτες ύλες της θεραπείας.
Η κληρονομιά τους είναι διπλή. Έφεραν κοντά την παράδοση και την επιστήμη και άφησαν παρακαταθήκη γνώσης. Σε κάθε βάζο και σε κάθε φύλλο κρύβεται η ιστορία μιας εποχής που διαμόρφωσε τον σύγχρονο κόσμο της ιατρικής.
Διαβάστε ακόμα
Οι δεινόσαυροι που δεν θα βρεθούν ποτέ στην Ελλάδα και η αλήθεια που κρύβει η γη μας
Η πρώτη καραντίνα της ιστορίας που γεννήθηκε στα κανάλια της Βενετίας
Γεώργιος Αβέρωφ, ο άνθρωπος που από τα βουνά του Μετσόβου έφτασε να αλλάξει την Ελλάδα για πάντα
