Γρηγόρης ΚεντητόςΣτην αρχή δεν ήταν μόδα αλλά εργαλείο. Στα ιππικά σώματα της Περσίας, οι ιππείς χρειάζονταν σταθερό πάτημα στους αναβολείς για να τοξεύουν όρθιοι. Τα παπούτσια τους απέκτησαν υπερυψωμένη φτέρνα, ένα τακούνι ιππασίας με γωνία που «κλείδωνε» τον ποδάρια. Η τεχνολογία του παπουτσιού γεννήθηκε για ακρίβεια και έλεγχο στο πεδίο, όχι για σαλόνια.
Η ιδέα ταξίδεψε προς δυσμάς μαζί με εμπορεύματα και διπλωματίες. Όταν οι Ευρωπαίοι γνώρισαν Πέρσες ιππείς και τα υποδήματά τους, ανακάλυψαν κάτι πέρα από την πρακτικότητα. Το τακούνι πρόσθετε ύψος και επιβολή. Έγινε γρήγορα σύμβολο κύρους στους κύκλους της αυλής, ένδειξη ότι ο κάτοχός του δεν ανήκε στη σφαίρα της χειρωνακτικής δουλειάς.
Στη Γαλλία του 17ου αιώνα, το τακούνι γίνεται σκηνή ισχύος. Ο Λουδοβίκος ΙΔʼ καθιερώνει τα κόκκινα τακούνια ως σήμα οικείων της αυλής. Στα πορτρέτα, οι άντρες προβάλλουν το τόξο του «Louis heel» με στάσεις που τονίζουν γάμπα και σχήμα. Το παπούτσι δηλώνει ιεραρχία πριν πει οτιδήποτε για γούστο.
Οι γυναίκες θα φορέσουν τακούνια λίγο αργότερα, δανειζόμενες ανδρικά στοιχεία. Τα γυναικεία τακούνια λεπταίνουν, γίνονται πιο κομψά, ενώ τα ανδρικά παραμένουν πλατιά και βαριά. Στην Ευρώπη του Διαφωτισμού η χρηστικότητα κερδίζει, κι ένα μέρος της αριστοκρατικής επιτήδευσης αποσύρεται από την καθημερινότητα του άνδρα.
Από το ιππικό εργαλείο στο stiletto
Στους αιώνες που ακολουθούν, το τακούνι μεταμορφώνεται τεχνικά. Εμφανίζονται τύποι όπως ο Cuban heel στις μπότες ιππασίας και ο «pompadour» με έντονη καμπύλη. Η βιομηχανική εποχή επιτρέπει πιο ανθεκτικά στηρίγματα, ενώ η αισθητική μετατοπίζει το κέντρο βάρους προς τη σιλουέτα και τη στάση σώματος που «μακραίνει» το πόδι.
Στον 20ό αιώνα, οι εφευρέσεις αλλάζουν τα πάντα. Το stiletto της δεκαετίας του 1950 στηρίζεται σε μεταλλικό πυρήνα μέσα στο τακούνι και λεπταίνει μέχρι αιχμή. Οι οίκοι υψηλής ραπτικής το παντρεύουν με γραμμές New Look, οι φωτογραφίες το φορτίζουν ερωτικά, και το τακούνι περνά οριστικά στο οπλοστάσιο της γυναικείας κομψότητας.
Η ανδρική επιστροφή δεν εξαφανίζεται. Από τις μπότες καουμπόη με έντονο «riding heel» μέχρι το glam των ’70s και τη ροκ αισθητική, οι άντρες ξαναφοράνε ύψος ως δήλωση σκηνής και ταυτότητας. Η γόβα γίνεται έτσι γλώσσα πολιτισμού, όχι απλό αξεσουάρ: κώδικας φύλου, εξουσίας, performance.
Κάθε τακούνι είναι μηχανική. Η γωνία αλλάζει φόρτιση στο μετατάρσιο, η καμπύλη του «Louis» λειτουργεί σαν δοκάρι, το μεταλλικό στέλεχος του stiletto δίνει ροπή και αντοχή. Στον σχεδιασμό παρεμβαίνουν υλικά, ανατομία και γεωμετρία, ώστε το πόδι να «συμφιλιωθεί» με μια τεχνητή μετατόπιση ύψους.
Ενδιάμεσα, η ιστορία ξαναγράφει συμβολισμούς. Επαναστάσεις ρίχνουν τακούνια μαζί με τίτλους ευγενείας, πόλεμοι επιβάλλουν πρακτικότητα, ειρήνες ανοίγουν χώρο για θεατρικότητα. Το ίδιο αντικείμενο περνά από στρατιωτικό εργαλείο σε σήμα ισχύος, σε σύμβολο θηλυκότητας, και πάλι πίσω σε υβριδικές ταυτότητες της ποπ κουλτούρας.
Σήμερα, η γόβα συνομιλεί με ζητήματα υγείας, εργασιακών κωδίκων και αυτοέκφρασης. Άλλοι τη θεωρούν κοινωνική επιταγή, άλλοι προσωπική επιλογή δύναμης. Η αλήθεια της ιστορίας της θυμίζει κάτι απλό: το ποιος «δικαιούται» να φορέσει τι αλλάζει, αλλά ο λόγος που το φοράς γράφει πάντα την εποχή σου.
Με πληροφορίες απο: Bata Shoe Museum, Standing Tall: The Curious History of Men in Heels (επιμ. Elizabeth Semmelhack)
Διαβάστε ακόμα
Η αληθινή ιστορία πίσω από το πιο στοιχειωμένο νησί της Βενετίας
Το τάγμα που έχει διαβατήρια, νόμισμα και διπλωματία χωρίς να έχει χώρα
Από πού πήραν το όνομά τους τα λουκάνικα Τζουμαγιάς των Σερρών
Τι πραγματικά συνέβη με τις σφαίρες και τον Παρθενώνα στις πολιορκίες της Ακρόπολης